Тақырып бойынша әңгіме: «Адал болу» Дайындап, өткізген тәрбиеші М. А. Садовская

Мақсаты: балаларда сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниетанымды қалыптастыру үшін жағдай жасау

Міндеттері:- сыбайлас жемқорлық ұғымын беру-балалардың адалдық, әдептілік туралы білімдерін нақтылау;

- әдеби кейіпкерлердің жағымды және жағымсыз әрекеттерін дұрыс бағалауға үйрету; - адалдыққа, шындыққа тәрбиелеу

Әңгіме барысы:

- Балалар, біз бүгін сіздермен сыбайлас жемқорлық туралы сөйлесетін боламыз. Неліктен барлық ересектер: «Сыбайлас жемқорлық өте жаман!» Бұл үшін жазаланады. Бұл заңсыз.

- Мүмкін сіз бұл сөзді естіген шығарсыз? Жоқ?  Онда мен сізге ертегі айтып беремін, сонда бәрі сізге түсінікті болады....

- Бұрынғы өтккн заманда шал мен кемпір өмір сүрді. Олардың өте мейірімдіешкісі болады . Ол шалғында жайылып, қарттарға сүт әкеліп жрді. Бірде ешкі шабындықта серуендеп келуге орманға барды. Бұтадан бұтадан өтеді, әрі жүреді, бері жүреді сөйтіп адасадыі....Екінші күн өтіп жатыр-ешкі үйге жол таба алмайды. Ол орманда жүреді - шаршады...., кенет алаңқайда үйшік көреді. «Қандай жақсы, үйшікте демалуға болады», - деп ойлады ешкі. Сөйтіп есікті қағады, бір кезде терезеден тышқанжылт етіп қарайды. Ешкі одан үйшікте  демалуға, күш жинауға рұқсат сұрайды. Тышқан:  «Маған 100 сом төлеңіз, сосын мен сені үйге кіргіземін!"Ал ешкі: «Менде ақша жоқ тышқан, мен адасып қалдым, шаршадым, үйге жол таба алмадым.... Ертегіде барлық жануарлар үйшікте тегін өмір сүрді!»           

Тышқан: «Бұл бұрын болған... енді мен бастықпын! Төле немесе кет!» Ешкі жылап, әрі қарай кетті....

- Балалар, сендерге тышқанның жауабы ұнады ма? (балалардың жауаптары).

- Ал ешкі сендерге аянышты ма? (балалардың жауаптары).

- Тышқан бірінші болып үйшікті тауып, бастық болып, пана іздеп келгендерден ақша алыпотырды. Ол өз позициясын пайдаланып, моральдық көзқарастарға қайшы әрекет жасады, яғни. орман ертегі заңын бұзады! Ол ақша төлегенше ешкіні үйшікке жібергісі келмеді.... Бұл сыбайлас жемқорлық. 

Сыбайлас жемқорлық-бұл шенеуніктің өзінің билігі мен құқықтарын заңға, яғни ЗАҢҒА қайшы келетін жеке пайда үшін пайдалануы. Тышқан заңсыз әрекет етеді.

- Енді ертегіні әрі қарай тыңдаңдар....

- Ешкі орманда жүреді, жылайды, жолды көрмейді. Тікенді бұтаға ілініп, аяғын жарақаттады.... аяғы ауырды. Кенеттен ол үйді көреді.... «Орман ауруханасы», деп жазылған. Онда түлкі медбике болып жұмыс істейтін. Ешкі ауруханаға кіріп, түлкіден көмек сұрады. Түлкі: «Маған семіртілген екі тауық әкел! Сонда мен көмектесемін, емдеймін!»

Ал ешкі: «Мен саған тауықтарды қайдан аламын, мен ауылға баратын жол білмеіймін, аяғым қатты ауырып тұр, жүре алмаймын», - дейді. «Онда кет!»,- деп айқайлады, түлкі ешкіні қуып жібереді. Ешкі тағы жылап, әрі қарай кетеді....

- Балалар, бұл эпизодта біз де сыбайлас жемқорлыққа тап болдық. Сендерге түлкінің мінез-құлқы ұнады ма?  (балалардың жауаптары).

- Иә. Түлкі тауықтарды әкелмейінше ешкіні емдегісі келмеді. Бұл да сыбайлас жемқорлық, пара. Бұл заңсыз!

- Ертегіде бұдан әрі не болды....

- Ешкі әрі қарай жүріп, үлкен екі қабатты апанды көреді. Маңдайшада«Орман иесі – аю» -деп жазылған. «Көмектесетін маған -аю! Ол орманның қожайыны, ең бастысы, ол ормандағы тәртіпті бақылайды.». Ешкі аюға барды, ол басындағы қайғысы туралы айтты.... Шағымданды аю:  «Мұңайма, ешкі! Мен саған көмектесемін.... Жақында ғана бізде орман сайлауы болады, сен маған жаңа орман иесін сайлауда дауыс бересің-содан кейін саған бірден көмектесемін. !Эх,-деп ойлады ешкі, - және сен пайда іздеп жүрсің! Аю маған көмекші емес!», - деп ақырын кетіп қалды …

- Балалар, аюдың әрекетін бағалаңдар. Балалар аюдың мінез-құлқына деген көзқарастарын түсіндірді.

- Аюдың әрекеті де сыбайлас жемқорлық. Ол өзінің күші мен жағдайын өзінің пайдасы үшін пайдаланады, сайлаудағы сайлаушылардың дауыстарына пара береді

- Ал орман тұрғындары аюға дауыс беруі үшін не істеуі керек? (адал, мейірімді, әділ болу, игі істерге көмектесу және т. б.)

- Ертегіміздің соңына да жақындадық…

Ешкі одан әрі қарай жүреді,  қарсы оған  қоян кездеседі. Ешкінің қайғысы туралы біліп, жолжелкен жапырағын тауып, ешкінің аяғындағы жараға байлап, көктерек бұтағымен бекітеді. Ешкіге жақсы болып қалды. Жолға екеуі біргешығады. Оларға қарсы кірпі кездеседі. Кірпі ешкінің қайғысы туралы біледі, оны орман алмасымен тамақтандырады. Олар әрі қарай жүріп кетеді, жандарынан сауысқан ұшып өтеді, Ешкінің қайғысымен бөліседі. Сауысқан. «Мен ормандағы барлық жолдарды жақсы білемін, соңымнан еріңдер»- дейді. Сауысқанның соңынан достары ереді.....  Осылайша ешкінің ауылдаға Атасы мен Әжесіне баратын жолды көрсетті. Олар өздерінң мейірімді жануарларын көргенде қуанып, орман достарына алғыстарын білдіріп, сыйлық сыйлады. Міне, ертегінің соңы....

- Балалар, қоян, кірпі және сауысқаның іс-әрекетіне деген көзқарастарың туралы айтып беріңдерші.

Тәрбиеші: Ал, сендер ертегі кейіпкерлерінің орнында болсаңдар қандай әрекет етер едіңдер? Тышқандар, түлкілер, аюлар және т. б.. (балалардың жауаптары).

- Айтыңдаршы, ешкінің достарына атасы мен әжесінің сыйлықтары-сыбайлас жемқорлық, пара берунемесе шын жүректен берілген сыйлық деп ойлйсыңдар ма? Сендер қалай ойлайсыңдар? (балалардың жауаптары, тәрбиешінің көмегімен)

- Бала кезінен бастап адамдар әрқашан әділ, адал болуы керек. лайықты заңға бағынатын, мейірімді. адал жұмыс.... Бұл мінез-құлық нормалары мен ережелері. Осы ережелерді (заңдарды) кім бұзады. оларды арнайы органдар жазалайды.

 Балалар, естеріңде болсын - әрқашан адал болу керек, заңдарды бұзбау керек және уақыттың осындай «ауруына» - сыбайлас жемқорлыққа қарсы болу керек.

«Адалдық – абыройдың кепілі, сатқындық – сордың себебі». Адалдық адамның беделін арттырса, сатқындық оны құрымға кетіреді.