МКҚК «№2 бөбекжайы» Жолкартасыбойыншажұмыстыіскеасыру Кеңес беру пункті «Ертежастағыбалалардыңдамуындағыеліктеудіңрөлі» аттыкеңес Дайындаған әдіскер Н.П. Темирова

Еліктеу тұлғаның қалыптасуы, интеллектуалдық қабілеттердің дамуы және баланың әлеуметтік бейімделуі үшін үлкен маңызға ие.

Л. С. Выготский оның негізгі адамдық қасиеттер мен ерекшеліктерді қалыптастырудағы, сондай-ақ іс-әрекеттің барлық түрлерін меңгерудегі рөлі туралы айтқан.

Дамуының әр кезеңінде бала жаңа міндеттерге, жаңа әлеуметтік жағдайға тап болады, ал оған бағыт-бағдар алуға еліктеу көмектеседі. Ересектерге еліктеу арқылы оның жаңа мінез-құлық формалары қалыптасады.

Бала тіпті өмірінің 1-ші жылында ересектердің кейбір қимылдарын қайталай алады: басын шайқау, тілін көрсету, алақан соғу және т.б. Баланың бет құбылысы (мимикалық) қозғалыстары пайда болады.

Сөйлеудің қалыптасуының бастапқы кезеңінде балада сөйлеу алдындағы дыбыстар (вокализациялар) пайда болады. Ол ересектердің естіген сөзінің әртүрлі интонациясы мен ырғағын имитациялай алады. Бала ересектердің мимикасы мен ымдауын (жестикуляциясын) қайталайды.

6-шы айдан кейін баланың еліктеуі белсендірек болады, жаңа имитациялық қозғалыстар пайда болады. Бұл кезеңді нағыз еліктеу кезеңі деп атауға болады.

Баланың коммуникациялық қарым-қатынас құралдары артады, ол заттармен көбірек әрекет ете бастайды. Баланың еліктегіш қимылдары оның бойында заттың бейнесін қалыптастырады. Ересек белгілі бір қимылдарды неғұрлым жиі жасап, оларды атап, баланың соған еліктеуін қолдаса, бала оларды тезірек қайталай бастайды.

2-ші жылынан бастап бала белсендірек болады, оның еліктеу қозғалыстарының саны артады.

Ересек оның үшін үлгі болады, оған қарап бала заттармен белсенді әрекет ете бастайды: телефонмен сөйлесуді имитациялайды, кітапты оқығандай парақтайды және т.б. Бұл оның бойында жаңа іс-әрекет түрі – заттық ойынның қалыптасуына негіз болады.

Еліктеудің келесі кезеңі – баланың белгілі бір реттілікпен құрылған әрекеттері. Мысалы, қуыршақпен ойнағанда, ол ересектің әрекеттерін қайталап, оны тамақтандырады, серуендетуге жинайды, ұйықтатады және т.б.

3 жаста баланың еліктеуі ересектердің мінез-құлқына барған сайын ұқсай түседі.

Бала ересекті негізгі іс-әрекет етуші тұлға ретінде ерекшелейді, бірақ, әдетте, бұл баланың жақын ортасындағы нақты ересек болады. Ересек алдымен оның заттарға деген қарым-қатынасында, ал кейінірек, үшінші жылдың екінші жартысынан бастап, практикалық жағдайдың басқа қатысушыларына қатысты да көрініс табады. Еліктеудің нәтижесі – тұтастай алғанда баланың күнделікті өміріндегі жағдайға, оның әртүрлі аспектілеріне – «заттық» және «тұлғааралық» – бағдар жасау. Осылайша, мектепке дейінгі жастағы баланың жетекші іс-әрекеті – сюжеттік-рөлдік ойынның қалыптасуы үшін қажетті жағдайлар дайындалады.

Жалпы еліктеуді дамытуға арналған ойын жаттығулары сөйлеуді түсінуді дамытуды мақсат етеді, сөйлеу мен қозғалысты салыстыруды үйретеді, ересектің қол қимылдарына еліктеуді дамытады, ересектің қимылдарына еліктеуді дамытады. Бұл мақсаттарға жету үшін: «Ладушки» (Алақан соғу), «Часики» (Сағат), «Капуста» (Орамжапырақ) және т.б. сияқты шағын мәтіні бар түрлі саусақ ойындары жақсы сай келеді. Ал «Мы ногами топ-топ-топ!» (Аяқпен топ-топ-топ!), «Хлопы-шлёпы» (Шапалақ-Шлеп), «Слышим-делаем» (Естиміз-Жасаймыз), «Деревце» (Ағаш) және т.б. сияқты ойындар жалпы моториканы және қимылдарға еліктеу қабілетін дамытады.

«Хлоп-Шлёп» ойыны баланы қызықтырудың және оны біраз сергітудің тамаша тәсілі. Бұл ойын тек балаға ғана емес, оның анасына да көңілді болады. Нені дамытады? Бұл ойын баланың физикалық дамуына, қимылдарды үйлестіруіне және реакция жылдамдығына ықпал етеді. Ойынға не қажет? Тек сіздің алақандарыңыз.

Қалай ойнау керек (ережелер)

1. 1-қадам. Баламен бір-біріңізге қарап отырыңыз. «Хлоп!» («Шапалақ!») деп айтып, алақан соғыңыз, содан кейін «Шлёп!» («Шлеп!») депайтып, алақандарыңызбенсаныңызды ұрыңыз.
2. 2-қадам.Сәбигесіздіңәрекеттеріңіз бен сөздеріңіздіқайталаудыұсыныңыз.
3. 3-қадам.Алақансоғыпжәнесандыұрыпойнаңыз, қарқынды жылдамдатыңыз және «Хлоп - Шлёп» депайтыңыз.
4. 4-қадам.Егерсәбидіңорындапжатқанынкөрсеңіз, тапсырманыкүрделендіріңіз. Екішапалақжәне 1 шлеп, екішапалақжәне 2 шлеп жасаңыз.

Ежелгі славян ойындары«Ладушки» және «Сорока-ворона»баланыңсөйлеуін, ұсақмоторикасын, жадынжәнеырғақсезімінтамашадамытады. Бұдан басқа, жақсы ұйқасатынәндерматематикалықнегіздерді, музыкалықзаңдардытанужәнетілдідамытуүшінмаңызды.