«№2 бөбекжайы» МКҚК Виртуалды кеңес беру пункті «Емдейтін ойындар» Дайындаған: логопед- дефектолог мұғалім Пилипенко Л. Е.

Бала ауырған кезде үлкен қиындық туғызады. Жетілмеген ағзада аурумен күреседі және біз балаға барлық күш-жігерімізбен көмектесуге тырысамыз: біз оны ең жақсы мамандардан тексеруден өткіземіз, ең тиімді дәрі-дәрмектерді аламыз, әйтеуір бір амалын табуға тырысамыз.

Мұның бәрі күрделі аурудың  ағымымен келгені дұрыс. Алайда, біздің назарымыздан тыс қалған бірнеше сәттер бар.

Сондықтан балалар денесінің психофизиологиялық ерекшеліктері өте маңызды рөл атқарады. Егер ересектерде аурулардың 70%-дан астамы психосоматикалық негізге ие болса, психоэмоционалды жағдай қалпына келтіруде оң рөл атқарады. Бұл организмнің біздің психоэмоционалды проблемаларымызға реакциясы, содан кейін балаларда ауру көбінесе ата-аналардың алаңдаушылықты қабылдаудың нәтижесі болып табылады. Дәл осы жерде біз балалардың ауырған кездерін көреміз. Бұл жағымсыз эмоционалды фон баланың қалпына келуіне кедергі келтіреді.

Бала денесінің тағы бір ерекшелігі - ағзалардың үнемі өсуі. Демек, күшті қан ағымы бағытталған бұлшықеттер, яғни қозғалыстағы мүшелер қарқынды дамиды. Сонымен қатар, мектепке дейінгі жастағы бұлшықет жүйесінің негізгі реттеу механизмдерімен тығыз байланысы бар екені белгілі. Шектеулі қозғалыс ауру органға ғана емес, жалпы жүйке, эндокриндік медиаторлық жүйелерге де теріс әсер етеді.

Шектеулі қозғалыста (бала ауырады немесе жаңа ғана қалпына келді және тыныштықты қажет етеді) қалыптың бұзылуына, тыныс алу функцияларының әлсіреуіне, қан айналымына әсер етеді. Балалардағы табиғи қозғалыс белсенділігінің төмендеуі қозғалыс кезінде пайда болатын тітіркену ағынының төмендеуіне және терінің, бұлшықеттердің, буындардың, көру және есту анализаторларының ми қыртысына баратын жүйке жүйелерінің қабылдануына әкеледі. Нәтижесінде орталық жүйке жүйесі мен ішкі ағзалардың бұзылуы дамуы мүмкін: эмоционалды тонус төмендейді, жүйке - бұлшықет аппараты әлсірейді, жүрек - тамыр және тыныс алу жүйесі әлсіз жұмыс істейді. Демек, дене тұтастай әлсірейді, бұл жиі ауруларға әкеледі.

Адамның дамуындағы қозғалыстың рөлі туралы бұл бақылаулар медицинаның бүкіл саласында - емдік - профилактикалық дене шынықтыруда көрініс тапты.

Көптеген көрнекті адамдар (мысалы, В. Дикул) таблетка мен инъекция сәтсіз болған кезде денсаулығын қалпына келтіре алды. Тек дұрыс ұйымдастырылған қозғалыс белсенділігі денеге ауруды жеңуге көмектесті. Олар ауру мен ескі әдеттерге қарамастан дене автоматты түрде мұрын арқылы тыныс алу сияқты дұрыс әрекеттерді орындайтын бірнеше жаттығулардың арқасында дұрыс қозғалыс, тыныс алу дағдыларын қалыптастыра алды.

Алайда, баланың психикасы, әсіресе ерте жаста, нәрестені кез - келген, тіпті ең пайдалы жаттығуларды мақсатты түрде орындауға мәжбүрлеу мүмкін болмайтындай етіп жасалған. Бала мұны «қажет» және «пайдалы» болғандықтан емес, оны жақсы көретіндіктен қызықтыруы керек. Сондықтан біз ойнауды үйренеміз, ойын жаттығуларын қолданамыз.

Бұл өсіп келе жатқан ағзаның қозғалыс қажеттіліктеріне сәйкес келетін дұрыс жасалған қозғалыстарды қанағаттандыру ғана емес, қуаныш пен эмоционалды көтерілу. Терапевтік ойындарды қолдану нәтижесінде біз балаларды емдеп қана қоймай, жан-жақты, үйлесімді физикалық және психикалық дамуға, қозғалыстарды үйлестірудің, ептілік пен дәлдіктің маңызды емес дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеміз. Таза ауада өткізілген ойындар денені қатайтады, иммунитетті нығайтады.

Ойын барысында күтпеген, күлкілі жағдайлар жиі кездеседі-бұл балаларда және ата-аналарда шынайы күлкі тудырады. Кездейсоқ көңілді атмосфера баланың ауруға «кетуіне» жол бермейді, ата-аналарға оған көбірек көңіл бөлуге және балалармен сүйіспеншілік пен қамқорлық пен қуаныш атмосферасында бірлескен қарым-қатынасты арттыруға мүмкіндік береді. Бұл ең күшті емдік фактор.

Бір-бірінен кейінгі және ұзақ назар аударуды қажет ететін және тек бір дағдыны дамытуға бағытталған ойындар баланы шаршатады. Ойындар жан-жақты әсер ететіндей етіп біріктірілуі керек. Мысалы, метаболизм бұзылған ойындар дұрыс мұрынмен тыныс алуды қалыптастыратын ойындармен ауысады.

Тыныс алу жаттығулары

«Ағаш кесуші»

Б. ә. - тірек, аяқтар бөлек, қолдар «құлыпта».

Ингаляция кезінде біз қолымызды жоғары көтереміз, мұрын арқылы ауаны жұтамыз. Дем шығарғанда, ауырлық күші сияқты, созылған қолдар тез төмендейді, Балалар еңкейіп, қолдар аяқтар арасындағы кеңістікті кесіп өтуге мүмкіндік береді. Дем шығарған кезде «Бух!».

«Кірпі»

Б. ә. - тұру немесе қозғалыста.

Қозғалыс қарқынында басыңызды оңға - солға бұру. Әр бұрылыспен бір мезгілде мұрынмен тыныс алу: қысқа, шулы ( кірпі сияқты), бүкіл мұрын-жұтқыншақтың бұлшық еттерінің кернеуі бар (танау қозғалады және біріктіріледі, мойын шиеленіседі). Дем шығару жұмсақ, ерікті, жартылай ашық еріндер арқылы. 4-8 рет қайталаңыз.

«Ит ырылдайды»

Егер «И» - ден бастасаң,

Хайуанаттың түрімін.

«И» - ді алып тастасаң,

Әріптердің бірімін.

Б. ә. - негізгі тірек.

1-фаза-«Р-Р -Р»  дыбысымен ауыз арқылы дем шығару.

2 - фаза-үзіліс.

3-фаза-демді ішке тарту. 3-4 рет қайталау.

Әдістемелік нұсқаулар: бет бұлшықеттері босаңсуы керек. «Р-Р-Р» дыбысы жартылай күлімсіреп айтылады, жақтары сәл ашылған, тілі жұмсақ. Дыбыс төмен дыбысқа жабысып, тыныш, біркелкі, үзіліссіз болуы керек.

«Кемпірқосақ мені құшақта»

Б. ә. - тұру немесе қозғалыста.

1. Қолды екі жаққа созып, мұрынмен толық дем ал.

2. Тыныс алуды «3»- «4» ұста.

3.Ерніңізді күлімсіреп созу, «С» дыбысын айту, ауаны шығару және іш пен кеуде қуысын тарту. Алдымен қолдарыңды алға қарай бағытта, содан кейін иықтарыңды құшақтағандай кеудеңнің алдынан айқастыр: бір қолыңның астына, екінші қолың иығыңа түседі. 3-4 рет қайтала.

«Жел»

Б. ә. - тұру, отыру, жату, денесі босаңсыған. Асқазанды, кеуде қуысын тартып, мұрныңмен толық дем шығар.

1 іш пен кеуде қабырғаларын дөңес етіп, толық дем ал.

2 тыныс алуды «3»- «4» ұста.

3 Сығылған еріндер арқылы ауаны бірнеше дем шығару арқылы күшпен босатыңыз. 3-4 рет қайтала.

Ескерту: жаттығу өкпені керемет тазартып қана қоймайды (желдетеді), сонымен қатар салқындаған кезде жылынуға көмектеседі және шаршауды жеңілдетеді. Сондықтан оны физикалық белсенділіктен кейін мүмкіндігінше жиі жүргізу ұсынылады.

«Әуе шары»

Б. ә. - тұру, отыру, жату, қолды қабырғалардың төменгі бөлігіне қою және оларға назар аудару. Қолдарыңмен кеуде қабырғаларын қысып, баяу дем шығар.

1.Мұрын арқылы баяу дем ал, қолдар кеуде қуысының толып кетуін сезінеді және демін баяу босатады.

2.Дем шығару кезінде кеуде қайтадан екі қолымен қабырғаның төменгі жағына баяу босатады.

Ескерту: іштің және иық белдеуінің бұлшықеттері қозғалыссыз қалады. Оқытудың бастапқы кезеңінде балаларға дем шығару және ингаляция кезінде қабырғалардың төменгі бөлігін аздап жіберіп, босатуға көмектесу керек. (6-10 рет).