«Жас ана мектебі» жобасы бойынша Жол картасы аясындағы жұмыс Тақырыбы: «Егер бала қыңырлық танытса» Дайындаған: Н.П. Темирова

Балалардың қыңырлығы кейде қаншама әуре-сарсаңға салады десеңізші! Кейде ондай жағдайлар үлкен жанжалдардың бастамасына айналады. Келесі сондай сәт жақындап келе жатқанын сезсеңіз, есіңізге алыңыз: балалар қыңыр не ерке болып тумайды. Бұл тіпті жас ерекшелігіне де байланысты емес. Бала қыңыр болса, бұл — біздің тәрбие беру барысында жіберген қателіктеріміздің нәтижесі.

Екі-үш жастағы кішкентай балалардың қыңырлығы көбіне табиғи қажеттіліктерінің қанағаттандырылмауымен байланысты болады — олар шөлдеуі, қарны ашуы немесе ұйқысы келуі мүмкін. Сондай-ақ дене жайсыздығы да себеп болуы мүмкін: ыстықтау, аяқ киімнің қысуы, төсектің жайсыздығы және т.б. Көп жағдайда жайсыздықтың себебін жойса, бала тез тынышталады. Сондықтан кенеттен жылап немесе мазасызданып кетсе, ашуланбау, керісінше, сабырмен оның қыңырлығының себебін анықтау өте маңызды.

Ата-аналар есте сақтауы тиіс Бірінші ереже:баланың ашу-ызасының себебін нақты түсінуге тырысу керек. Егер сәби кенеттен дүкен сөресінен ойыншық көріп, оны дереу сатып алып беруді талап етіп айқайласа – бұл, әрине, негізсіз еркелік. Ал егер бала аяқ киімінің бауын өзі байлағысы келсе, бірақ анасы асығып, оған уақыты болмаса, бала: «Өзім байлаймын!» деп тұрып алып, жылап, айқайлап, ұрыс шығып кетсе – мұнда кінә түгелімен ересек адамның мойнында. Себебі баланың өз бетінше бірдеңе жасап үйренгісі келуі – жаман нәрсе емес. Сәл ғана сабырлық танытсаңыз – жанжалдың алдын алуға болады!

Екінші ереже, бұл өте маңызды және дұрыс пікір! Балалар көбінесе өз эмоцияларын ашуланып көрсетеді, сондықтан осы мінез-құлықтың артында не жатқанын түсіну өте маңызды. Кейде бұл тек назар аудару қажеттілігі немесе тәуелсіз болуға деген ұмтылыс болуы мүмкін, мысалы, шнурокты өз бетімен байлауды қалаған жағдайда. Ата-аналар баланың осындай жағдайлармен күресуіне көмектесуге, сабыр мен түсіністікпен қарауға болады. Бірден жанжалға түспей, баланы қолдап, өзіне сенімді болуына жағдай жасау маңызды.

                  Үшінші ереже, бұл өте маңызды ереже, және ол тек жылап-сықтаған жағдайда ғана емес, жалпытәрбиелеуде де пайдалы. Баланың эмоциялары қажетті реакция тудырмайтынын көргенде, ол оларды реттеуді үйренеді. Сіз тыныш болуды сақтағаныңыз өте маңызды, себебі сіздің үлгіңіз — бұл да балаға сабақ.

Сондай-ақ, баланы назардан тыс қалдыру оның мінез-құлқының нәтижесіз екенін түсінуге көмектеседі. Дегенмен, оны мүлдем елемеу емес, керісінше, оған тынышталуға уақыт беру, сол арқылы оның тым көп эмоцияларымен мақсатқа жетуге болмайтынын түсіну маңызды.

                 Төртінші ереже. Психологтар кеңес береді: дұрыс тәртіп тактикасын таңдаңыз және оны баланың алғашқы қыңырлықтарынан бастап ұстаныңыз. Осылайша, болашақтағы жағымсыз көріністерден аздап қорғанасыз. Әйтеуір, алғашқы бірнеше жыл баланың үйде өтеді және алғашқы қақтығыстар отбасында болады. Егер бала қыңырлықпен өз дегенін істете алса, ол бұл әдіске жиі-жиі жүгінетін болады. Осылайша, ата-аналардың баланың қыңырлығына дұрыс жауап бермеуі — олардың қайталануына ең көп себеп болатын жағдай.

                    Бесінші ереже.Эмоционалды күйге назар аудару: Ата-аналардың нервоздығы баласына оңай беріледі, бірақ ол үлкендер сияқты эмоцияларын ұзақ уақыт баса алмайды, сондықтан бала көп жағдайда дүрлігуді тез бастайды. Егер бала «қозғалып» кетсе, оны қолдамау керек: егер сіз қабағыңызды түйіп отырсаңыз, ол ашуланшақ болар, дауысыңызды көтерсеңіз, ол айқайлай бастайды. Сондықтан осындай тізбекті реакцияны жасамаңыз. Салмақты тон немесе тіпті тыныштық әлдеқайда тиімдірек.

Алтыншыі ереже.Балаларды бопсалау: Баланы ешқашан бопсалауға болмайды. Мысалы,«Егер қазір тынышталмасаң, мен сені сүймеймін...» немесе «Мен сені шаршатсаң, өлемін...» деген сөздер айтудың орнына, бала өтірік айтуды үйренеді.

 Жетінші ереже.Бала тынышталғаннан кейін сөйлесу: Бала тоқтап, дау-дамай аяқталғаннан кейін міндетті түрде баламен жұмсақ сөйлесіңіз. Оның мінезі сізді ренжіткенін түсіндіріп, баланың жақсы мінез-құлық көрсетуге тырысатынына сенімді екеніңізді білдіріңіз. Мұндай әңгіме балада кінә сезімін тудырмауы үшін қажет, себебі кішкентай балалар өздерінің ашу-ызасын немесе кінәсін басқаруға әлі де қабілетті емес. Сондықтан, жағдай аяқталған соң оны кінәламай, қорқытпай, есіңізде сақтаңыз – бала өзінің қателігін бір жағынан өзі жазалайды.

Иә, бұл көптеген ата-аналар үшін маңызды, бұл өте дана көзқарас, отбасыдағы жазалардың әділ және негізделген болуының маңыздылығын көрсетеді, қатал немесе тым көп болмауы керек. Балаға махаббат пен қабылдаудың атмосферасын жасау оның дұрыс мінез-құлқын дамытуға және қарым-қатынастарды нығайтуға көмектеседі. Кейде тек қарапайым реакция — қатаң қарау немесе көңілсіздік білдіру жеткілікті, бұл баланың мінез-құлқының қабылданбайтынын түсінуге көмектеседі, бірақ бұл оның махаббат пен қолдауға деген сеніміне әсер етпеуі керек.

                  Құрметті ата - аналар! Шынымен де, өмірдің тез қарқынында баламен сапалы қарым-қатынас жасау үшін уақыт табу қиын болуы мүмкін. Бірақ осындай сәттерде баланың жылауы немесе қыңырлығы — бұл оның назар мен қолдауды қажет ететінін білдіретін белгі екенін естен шығармау маңызды. Жақсы көңіл-күй мен әзіл-оспақ баламен сенім мен түсіністік орнатуға көмектесетін атмосфераны қалыптастыруға мүмкіндік береді.